نقش خواب و استراحت در یادگیری

در دو مقاله قبلی راجع به اهمیت خواب روی سلامتی و انواع خواب را بررسی کردیم و در مقاله انواع خواب اشاره هایی به نقش خواب در یادگیری کردیم اما در این مقاله میخواهیم این موضوع را به صورت کامل مورد بررسی قرار دهیم.

در این مقاله میخواهیم راجع به نقش خواب در یادگیری صحبت بکنیم زمانی که در حال یادگیری مطلب یا مهارتی هستیم خواب و استراحت کمک میکند تا مهارت مورد نظرمان را بهتر و سریعتر یاد بگیریم و در واقع درک مغز ما از آن مهارت کامل تر میشود و ما پیش فرض را روی این موضوع قرار میدهیم که در حال یادگیری مهارتی هستیم و با مطالعه و تمرین و تکرار مدام اطلاعاتمختلف از آن مهارت در حال وارد شدن به مغزمان است با خواب و استراحت کافی سه فرایند روی آن اطلاعات انجام میشود

• ارتباط و هماهنگی بین اطلاعات
• حذف اتصالات زائد
• تقویت اتصالات اصلی و باقی مانده

ارتباط و هماهنگی بین اطلاعات

این ورودی ها زمانی که به مغز ما وارد میشود مثل سیگنالهای پراکنده است و زمانی که ما استراحت میکنیم مغز ما بین اطلاعات پراکنده یک ارتباط و هماهنگی ایجاد میکند، بگذارید برایتان یک مثال بزنم  پروفسور متیو واکر در کتاب چرا میخوابیم این مورد را به یک ورزشگاه تشبیه کرده است که قبل از شروع بازی تمام تماشاگران حاضر در ورزشگاه مشغول صحبت کردن با هم هستند و صداهای پراکنده در ورزشگاه پیچیده است و زمانی که بازی شروع میشود همه ی هواداران و تماشاگران یک صدا تیم خود را تشویق میکنند دقیقا در مغز ما هم همینطور است زمانی که بیدار هستیم و در حال یادگیری مطلبی هستیم  از طریق تمرین و تکرار مدام اطلاعات مختلف از ورودی ها وارد مغزمان میشود مثل صدای تماشاگران یک همهمه و پراکندگی در بین اطلاعات وجود دارد و زمانی که می خوابیم مغز ما بین آن اطلاعات هماهنگی ایجاد میکند به همین دلیل است که زمانی یک مطلبی را مطالعه میکنیم و بعد از آن استراحت میکنیم درک ما عمیق تر و کاملتر میشود و این اطلاعات ابتدا وارد حافظه ی کوتاه مدت یا هیپوکمپ مغز ما میشود و بعد از استراحت و به سرو سامان رسیدن اطلاعات و ارتباط و هماهنگی بین آن ها دو فرایند دیگر هم روی آن  اطلاعات اعمال میشود و بعد به حافظه ی بلند مدت منتقل میشود.

سنجش تاثیر خواب روی یادگیری

پروفسور متیو واکر برای سنجش تاثیر خواب روی یادگیری مهارت ها یک پژوهش انجام داد و این پژوهش به این صورت بود که افراد راست دست را استخدام کرد و به آنها آموخت که با استفاده از دست چپ  اعدادی را مثل 4، 1، 3، 8، 5  با سریعترین و دقیق ترین حالت ممکن تایپ کنند و با تمریناتی که انجام دادند شرکت کنندگان عملکرد خود را بهبود بخشیدند، و این شرکت کنندگان به 2گروه تقسیم شدند

گروه اول: بخشی از شرکت کنندگان بعد از تمرین اولیه و بعد از یک روز بیداری مورد آزمایش قرار گرفتند

گروه دوم: نیم دیگر شرکت کنندگان بعد از تمرین اولیه یک پژوهشی دیگر روی آن ها انجام شد با این تفاوت که بعد از تمرین اولیه و برای انجام پژوهش دوم 12 ساعت وقفه ایجاد شد  و تمام شرکت کنندگان  یک خواب کامل 8 ساعته داشتند کسانی که بیدار ماندند هیچ نشانه ی پیشرفتی در آنها مشاهده نشد ولی کسانی که با تاخیر دوازده ساعته و یک شب کامل به مدت هشت ساعت استراحت کردند عملکردشان بهبود پیدا کرد نکته ی مهم این پژوهش این بود که شرکت کنندگانی که هیچ پیشرفتی از خود نشان ندادند  بعد از تاخیر و وقفه 12 ساعته و خواب کامل هشت ساعته پیشرفت چشمگیری داشتند و نکته ی مهمی که آقای متیو واکر به ان اشاره کرد این است که “تمرین فقط منجر به موفقیت نمیشود بلکه تمرین و به دنبال ان یک خواب کامل شبانه باعث موفقیت میشود“.

و دلیلی که دارد این است که اطلاعات زمانی که وارد مغزمان میشود با حالت پراکندگی و ناپیوستگی وارد هیپوکمپ که محل ذخیره ی کوتاه مدت است وارد میشود و زمانی که استراحت میکنیم اولین فرایند تاثیر خواب روی اطلاعات اتفاق می افتد یعنی اطلاعات دسته بندی و طبقه بندی میشود و حالتی مرتب به خود میگیرد و یک ارتباط و هماهنگی بین اطلاعات برقرار میشود.

فرایند دوم

حذف اتصالات زائد

بعد از یادگیری و خواب فرایند دوم روی اطلاعات رخ میدهد یک باغی را فرض کنید که در این باغ هم علف های هرز رشد میکند و هم درختانی که بسیار سرسبز هستند و برای اینکه بهتر رشد کنند و ظاهرشان مرتب تر باشد باغبان آن ها را هرس میکند و علف های هرز را از زمین و کنار درختان خارج میکند تا مواد غذایی و انرژی را علف های هرز دریافت نکنند و ظاهردرختان سرسبز را مرتب میکنند و شاخ و برگ هایی که در جهت بد و اشتباه رشد کردند را هرس میکند و یک حالت و شکلی به درختان میدهند مثل کاج هایی که در کنار خیابان یا در پارک ها مشاهده میکنید به صورت دایره و یا اشکال مختلف در می آورند در مغز ما هم این اتفاق در حال رخ دادن است هرچقدر یک کاری بیشتر تمرین و تکرار کنید و درگیر آن مهارت باشیم نورون های بیشتری درگیر میشوند

برای مطالعه ی بیشتر به مقاله ی مسیر عصبی مراجعه کنید:

https://keyvanhematy.com/neural-pathway/

و اگر بعد از آن استراحت کافی داشته باشیم فرایند دوم روی اطلاعات پیاده میشود یعنی مغزتان یک مسیر منظمی را مشخص میکند به شکل توجه کنید

تنه ی اصلی در حال ایجاد شاخ و برگ است و در برخی نقاط شاخ و برگ اضافی رشد کرده است و مغزمان باید یک مسیر درست و یکپارچه ایجاد کند به همین دلیل زمانی که استراحت میکنید باغبان مغزمان آن شاخ و برگ های اضافی را از بین میبرد

تقویت اتصالات باقی مانده

و حالت سوم زمانی اتفاق می افتد که که بخش های زائد حذف شدند و حالا بخشی هایی که باقی ماندند اتصالات بین ان ها تقویت میشود و فاصله ی بین نورون ها به هم نزدیک تر میشود و هر با ر که بیشتر تمرین و تکرار میکگنید در راستای آن فعالیتو بعد استراحت میکیند ابتدا ارتباط و هماهنگی بین اطلاعات برقرار میشود و دوم بخش های زائد و اضافی حذف میشود و یک مسیر مشخصی برای آن تعریف میشود و حالت سوم این است که بین آن اتصالات باقی مانده یک ارتباط و هماهنگی ایجاد میشود.